- تاریخ ایجاد در چهارشنبه, 09 دی 1394 03:03
- نوشته شده توسط امیر قنبری
ریتالین وابسته به دسته ای از داروهاست که به آنها می گوئیم محرک های صناعی. افزایش انرژی، کاهش خواب، افزایش اعتماد به نفس، افزایش تمرکز، بالا بردن دقت و یادگیری و کاهش اشتها از عمده ترین اثرا این داروهاست. صناعی به این معنی است که این داروها را در کارخانه تولید می کنند. محرک های طبیعی هم داریم که در طبیعت وجود دارند و شامل کافئین، نیکوتین، و کوکائین می شوند.
جد این داروها دارویی بود به نام آمفتامین که به نام بنزدرین به بازار آمد. در آن زمان می دیدند این دارو اثرات ضد خستگی و کاهش نیاز به خواب و افزایش توجه و تمرکز دارد. اما اولین استفاده ای که از آمفتامین شد برای درمان سرماخوردگی بود. نه به آن معنا که عفونت را برطرف کند بلکه رخوت و سستی ناشی از آن را برطرف می کرد. در مراحل بعدی یکی دیگر از انواع آن را ساختند که متامفتامین نام داشت و همان شیشه است. در همین روند یکی دیگر از شبه آمفتامین ها به نام متیل فنیدیت ساخته شد که بعدها نام تجاری آن ریتالین شد. اثرات این دارو کمی ضعیف تر از آمفتامین است، بیشتر به شکل خوراکی مصرف می شود و طیف وسیعی از کاربردها را در دنیای پزشکی دارد. برای خستگی های بیمار گونه در بعضی از بیماری ها مثل ام اس، آسیب های مغزی یا افرادی که سکته های مغزی کرده اند، یا بیماری های روماتیسمی که از خستگی شدید رنج می برند. یا افرادی که مبتلا به نارکولپسی یا حمله خواب هستند استفاده می شود. اما بیشترین چیزی که باعث رونق این دارو شد کشفی بود که حدود 60 سال پیش انجام شد. مشاهده کردند کودکانی که تمرکز و توجه کافی ندارند و آرام نیستند وقتی به آنها ریتالین دادند تمرکز آنها افزایش پیدا کرده و می توانند در کلاس حضور فعال داشته باشند. به همین دلیل بیشترین استفاده در حوزه درمان کودکان دارای اختلال کمبود توجه و بیش فعالی شد. در کشور ما نیز به همین ترتیب برای کودکانی که مبتلا به چنین اختلالی هستند همین استفاده را دارد. بنابراین باید از این سوءتفاهم که ریتالین برای کودکان اعتیاد آور است پرهیز نمود. چرا که این کودکان در کلاس تمرکز پائینی دارند و یادگیری آنها ضعیف است. اما وقتی این دارو را مصرف می کنند تمرکز و توجه آنها قوی شده و سطح نمرات آنها افزایش پیدا می کند.
متاسفانه این دارو مثل خیلی دیگر از داروها وقتی در عرصه پزشکی شناخته می شود مورد سوءمصرف هم قرار می گیرد. این دارو چند کاربرد دیگر هم دارد. یکی از مهم ترین مواقعی که ممکن است ریتالین در آن خیلی مصرف شود، امتحان است. متاسفانه برخی از دانشجویان یا دانش آموزان با توجه به اثرات این دارو مثل افزایش دقت و تمرکز و کاهش خواب آن را مورد سوءمصرف قرار می دهند. کاربرد دیگر آن در رابطه با کاهش اشتهاست. بعضی افراد نیز به همین جهت از این دارو استفاده می کنند. بعضی ورزشکاران نیز نیازمند افزایش انرژی هستند و به همین سبب از این دارو استفاده می کنند. به همین دلیل فکر می کنند با استفاده از این دارو نیرو می گیرند و بافت چربی را می سوزانند و تناسب اندام خود را حفظ می کنند. اینها کابردهای شایع ریتالین هستند که متاسفانه رشد کرده اند و از آن بدتر خرده فرهنگ آن است. چرا که مثلا دانشجویان اظهار می کنند ما شنیده ایم یا دیده ایم مثلا دوستانمان استفاده می کنند که در نهایت باعث شده یک نگرش مثبتی درباره این دارو در بعضی افراد شکل بگیرد. اگر افراد دوستان مصرف کننده این دارو را داشته باشند این موضوع بشدت در بین بقیه سرایت می کند. وقتی یک نفر این دارو را وارد خوابگاه می کند و در مورد تاثیرات آن تبلیغ می کند بعد از مدتی می بینیم گروهی از افراد به تاسی از آن فرد به مصرف این دارو روی می آورند.
نکته دیگر این است که محرک ها به خودی خود اثر خاص ندارند بلکه باورهای فرد و انتظاراتی که از آن دارو دارد بسیار می تواند بر اثرات آن نقش داشته باشد. مثلا اگر افراد باور داشته باشند مصرف این دارو کمک می کند، اثر آن دو برابر می شود. علاوه بر شیوع و سرایت سوءمصرف ریتالین باید به باورهای استفاد از ریتالین هم دقت کنیم. در مطالعه ای به افرادی که نمی دانستند مواد محرک چیست این دارو را دادند، بیشتر مصرف کننده ها گفتند حال مان بد شد، تپش قلب گرفتیم، بیقرار شدیم، اذیت شدیم و نمی توانیم بخوابیم. یعنی اگر کسی هیچ کدام از آثار این مواد را نداند هیچ کدام از آن انتظارات و اتفاقات نیافتاد. در بین مصرف کنندگان مواد محرک عبارتی وجود دارد که می گویند باید فازش را بگیری. یعنی باید همان انتظارات را از این مواد داشه باشی.
در مطالعه دیگری دیدیند که اگر محرک های سبک تری مثل کافئین که در چای، قهوه و نوشابه های انرژی زا وجود دارد در مقادیر به افراد بدهند در صورتی که همان انتظارات محرک ها را داشته باشد باز هم همین اتفاق می افتد. یعنی همان اثرات شیشه یا ریتالین را در افراد دیده اند. یعنی نشان می دهد اگر محرک ضعیفی را به کسی بدهیم اما آن فرد اعتقاد عمیقی به اثرات آن داشته باشد، آثار محرک را در خود خواهد دید. اینکه اعتیاد به محرک ها زیاد است متاثر از نظام باورهایی است که مصرف آن را به این شکل تبلیغ می کند.
افراد مصرف کننده هم مبلغین خوبی برای آن می شوند. بعد می بینید که مثل یک موج سرایت می کند و بعد از مدت کوتاهی فرد به این نتیجه می رسد که دیگر آن آثار را ندارد و فکر می کرده اند که برای آنها تاثیری داشته. به عنوان مثال در بین مصرف کنندگان ریتالین می بینند که افراد بیش از آن که واقعا یاد بگیرند خیال می کنند که یاد می گیرند. در واقع مغز انسان از این لحاظ آسیب پذیر است. یعنی وقتی به آن می گویی چیزی تاثیرگذار است آن را باور می کند. از همین لحاظ داروهای دوپامینرژیک حالات روحی را هر چه هستند تشدید می کند. اگر بخواهیم انرژی خود را کمی افزایش بدهیم یا تمرکزمان ر بیشتر کنیم می توانیم از محرک های طبیعی سالم مثل قهوه و کافئین به اندازه استفاده کنیم. چرا که خود اینها نیز می توانند اعتیادآور باشند. کودکانی که کمبود توجه دارند لوب پیشانی مغزشان کم کار است و وقتی ریتالین می خورند کارکرد این ناحیه از مغز متعادل می شود. اگر کسی دچار این سندرم است نه تنها ریتالین برای وی مفید است بلکه ضروری است. این اثرات برای افرادی که آن را مورد سوءمصرف قرار می دهند جاری است. اساس صحبت ما برای افرادی است که مغزشان عادی کار می کند و می خواهند به وسیله این دارو دوپینگ کنند.
