روان نمایشگری یا سایکودراما (Psychodrama) اولین بار توسط ژاکوب مورنو پایه گذاری شد. سپس همسر مورنو و دیگر پیروانش این روش را توسعه دادند. سایکودراما یکی از شیوه های درمان گروهی محسوب می شود که در آن مراجعان یاد می گیرند موقعیت های زندگی گذشته و فعلی خود را به نمایش گذارند تا بدین وسیله به تخلیه هیجانی دست یابند و همچنین مهارت های رفتاری خود را گسترش دهند.

• پرتاگونیست

پرتاگونیست قهرمان سایکودراما و فردی است که وقایع را جهت کشف و بررسی انتخاب می کند. این شخص می تواند بصورت داوطلب یا توسط رهبر گروه انتخاب شود. پرتاگونیست منبع تخیل است اما برای کشف مشکل نیاز به کمک کارگردان دارد. کارگردان باید پرتاگونیست را به انجام رفتارهای خودانگیخته تشویق نماید و از او بخواهد با افراد مهمی که در گذشته او وجود داشتند طوری رفتار کند که گویی در زمان حال وجود دارند. پرتاگونیست با خیال پردازی به ایفای نقش خود می پردازد. اگر پرتاگونیست توسط یکی از اعضای گروه مورد حمله کلامی قرار گیرد، گروه از پرتاگونیست حمایت می کند.

• صحنه

صحنه مهمترین بخش سایکودراماست و به مکانی اطلاق می شود که نمایش در آن انجام می گیرد. صحنه در صورت لزوم می تواند هرجایی که گویای فضای زندگی پرتاگونیست است باشد و بهتر است به قدری بزرگ باشد که فضای مناسبی برای پراتاگونیست، رهبر یا کارگردان و همچنین افراد فرعی و کمکی هم موجود باشد. حل تعارضات در یک صحنه یا فضای امن صورت می گیرد.

ابتدایی ترین نوع سایكودراما می تواند با دو نفر و در ابعاد مسائل میان یك زوج انجام شود.

• رهبر

رهبر نقش تهیه کننده، تحلیل گر، تسهیل گر و مشاهده کننده را دارد. رهبر در انتخاب پرتاگونیست و نیز تصمیم گیری در مورد مناسب ترین شیوه برای کشف مسائل و مشکلات نقش مهمی دارد. وظیفه او است که فضای مناسبی ایجاد شود تا منجر به تجلی احساسات به صورت خود به خودی یا خودانگیخته گردد و به اعضای گروه از لحاظ روان شناختی برای کشف مسائل شخصی و پیگیری اهداف یاری رسانده شود.

• افراد کمکی

افراد کمکی نقش افراد مهمی که در زندگی پراتاگونیست وجود دارند را روی صحنه به نمایش می کشند. این افراد می توانند زنده، مرده و حتی اشیای بی جان باشند. افراد کمکی پرتاگونیست را تشویق می کنند تا نقش خود را عمیق تر اجرا کند.

سایكودراما می تواند به صورت یك نمایش دسته جمعی و با مشاركت كلیه اعضای گروه نیز انجام شود.

حالت دیگر در سایكودراما، محور قراردادن نوبتی مسائل یك نفر از اعضای گروه و مشاركت دیگر نفرات و با تمركز بر هدایت رهبر نمایش ( درمانگر) است.

• تماشاگران و حضار

افرادی که ناظر سایکودراما هستند از طریق همدلی می توانند احساسات خود را تجربه نمایند و بدین ترتیب به بینش بیشتری نسبت به خود دست یابند. همچنین این افراد نقش مهمی در تامین حمایت و بازخورد برای پراتاگونیست دارند و ارائه نظر در پایان جلسه نیز از مهمترین عملکردهای گروه می باشد.

بهره گیری از انرژی و شادی جمعی، دریافت عمیق، ایجاد بینش و یادگیری اجتماعی و غیر مستقیم از طریق همذات پنداری و تعمیم، از مشخصه های سایكودراماست.

برگرفته از کتاب "نظریه ها و روش های مشاوره گروهی" نوشته "جرالد کوری"