همان طور که مددکاری اجتماعی دارای ارزش های اساسی است این حرفه دارای اصول اساسی نیز می باشد. به عبارت دیگر اگر ارزش ها به مصابه ریشه و تنه مددکاری به حساب بیاید اصول آن مانند شاخه های آن می باشد. با استفاده از این اصول است که مددکاری به صورت علمی انجام می شود و با توجه به این اصول است که مددکار موفق می شود تا وظیفه خود را به نحو احسن انجام دهد.

اصول اساسی در مددکاری به شرح زیر است:

1.اصل پذیرش

از ارزش اساسی حرمت مقام انسانی سرچشمه می گیرد یعنی مددکار در جریان کمک رسانی مددجو را همان طور که هست می پذیرد. برای مددکار فرقی ندارد که مددجوی او پولدار یا بی پول باشد از نظر ظاهری تمیز یا ژولیده باشد و... بلکه برای مددکار مهم همان مددجوست که قصد کمک به او را دارد. مددکار باید به زمان حال مددجو توجه داشته باشد و کمک رسانی او هم با توجه به حال مددجو باشد البته در جریان کمک رسانی مددکار باید از گذشته مددجوی خود اگاهی پیدا کند تا بتواند به او کمک مناسب را کرده بلکه منظور این است که مددکار نباید در کار با مددجوی خود و برخورد با او تنها در گذشته او بماند. عوامل قبلی درست است که باعث ایجاد مشکلات حاضر در مددجو شده است ولی مددکار باید سعی کند که مشکل او را حل کند.

2.اصل مشارکت مددجو

به این مهم اشاره دارد که مددکار در کار با مددجو می بایست به این نکته توجه داشته باشد که از اهداف اساسی در مددکاری توانمند سازی مددجوست تا در مواقع مشابه این توانایی را داشته باشد تا خود مشکلش را حل کند و این توانایی جز با مشارکت مددجو در جریان کمک رسانی به دست نمی آید. از منظر دیگر مددکار با مشارکت مددجو عملا به او و توانایی ها و استعدادهایش احترام گذاشته و به طور غیرمستقیم به او فهمانده که او می تواند مشکلش را خود حل کند. اگر مددکار به این اصل مهم توجه نکند ممکن است مددجو به نوعی وابسته به مددکار شود و به توانایی های خود اعتنایی نکند که این امر مغایر با اهداف اصلی مددکاری است. مددکار باید در جریان کمک رسانی طوری برخورد کند تا مددجو مشکل را متعلق به خود بداند و خود به این نتیجه برسد که برای حل آن باید تلاش کند.

3.اصل خودآگاهی مددکار

مددکار به عنوان یک انسان دارای ارزش ها و اعتقادات و فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود است و این ارزش ها و اعتقادات ممکن است بصورت ناخودآگاه و یا خودآگاه بر رفتار و گفتار و حتی تصمیمات او تاثیر بگذارد. بر این اساس مددکار برای اینکه  از این امر در کار مددکاری خود جلوگیری کند میبایست نسبت به ارزش های خود که بعنوان میراثی از خانواده و محیط خود به همراه دارد آگاه باشد تا در جریان مددکاری از تاثیر آنها در کار خود تا حد امکان جلوگیری کند. بنا به نظر برخی مددکاران بنام در این حرفه این اصل مهمترین اصل به شمار می رود زیرا تا مددکار از درون خودآگاه نباشد و نسبت به خود شناخت نداشته باشد نمی تواند به طور کامل از مددجوی خود شناخت داشته باشد.

4.اصل رازداری حرفه ای

مددکار می بایست در اصطلاح صندوقچه اسرار مددجو باشد. در جریان مددکاری این حق مددجو است که اسراری که به مددکار بیان می کند بین آنها و یا کسانی که خود مددجو راضی به بیان راز به آنهاست، باقی بماند. بر اساس این اصل مددکار حق ندارد اسرار و رازهای مددجوی خود را به اشخاص غیرصالح و غیرحرفه ای افشا کند زیرا افشای اسرار مددجو به افراد غیرحرفه ای ممکن است آبرو و حیثیت فرد را به خطر اندازد. البته در این امر استثنائاتی هم وجود دارد مثلا اگر اسراری که مددجو به مددکار میگوید باعث آسیب به خودش یا دیگران شود مثلا کشتن یک نفر یا ترورهای سیاسی و ... مددکار در اینجا نباید صرف انجام به این اصل این مطالب را نزد خود نگهدارد بلکه باید این امور را به مراجع ذیصلاح گزارش دهد و حتی اگر به عنوان یک شاهد در دادگاه حاضر شود باید حقیقت امر را توضیح دهد. بنابراین مددکار باید قبل از اینکه مددجو اسرار خود را به مددکار توضیح دهد وی به صورت کتبی و یا شفاهی میبایست رضایت مددجو را از بیان کردن رازش بگیرد و به او بگوید که اگر در شرایطی قرار گیرد که لازم باشد این گفته ها را به دیگران انتقال دهد او نمی تواند آنها را عنوان نکند و از مددجو بپرسد که اگر او راضی به بیان اسرار و راز خود است آنها را بگوید.

5.اصل رابطه حرفه ای

رابطه حرفه ای به این معنا است که مددکار در جریان کمک رسانی دارای هدفی است و در رابطه ای که با مددجو برقرار می کند به دنبال اهداف مورد نظر است. برای برقراری رابطه حرفه ای رعایت نکاتی ضروری است که برخی از آنها را به طور خلاصه بیان می کنیم:

الف)در برقراری رابطه حرفه ای برخورد اولیه مددکار در جریان رابطه بسیار مهم می باشد یعنی همان طور که مددکار در برخورد اولیه مددجو را مورد ارزیابی قرار می دهد در مقابل مددجو نیز مددکار را ارزیابی می کند.

ب) برای برقراری رابطه شرایط زمانی و مکانی اهمیت دارد یعنی در زمان و مکانی باشد که مددجو احساس امنیت و راحتی کند.

پ)یکی از مسائلی که مددجویان به آن بسیار اهمیت می دهند مخفی ماندن رازهایی است که انها برای مددکار بیان می کنند و در هنگام صحبت کردن مواظب هستند که کسی جز مددکار صحبتهای آنها را نشنود و بهتر است جریان مصاحبه در جایی انجام شود که جز مددجو و مددکار کسی صدای آنها را نشنود.

ت)آشنایی علمی مددکار با گروه های هدف در جریان کمک رسانی از اهمیت زیادی برخوردار است در واقع اگر مددکار با گروه های هدف آشنایی داشته باشد می تواند بهتر و موثرتر مددجو را یاری کند و دید بازتری نسبت به مشکلات آنها دارا خواهد بود.

ث)احترام به مددجو در ایجاد رابطه حرفه ای بسیار با اهمیت است علاوه بر این احترام به مددجو از ارزش های اساسی در مددکاری است که هر مددکاری برای رسیدن به اهداف کمک رسانی آن را بایستی رعایت کند و دیگر مواردی که از درج انها در این مجال خودداری می شود.

6.اصل فردیت

بر اساس این اصل مددکار در کار با مددجو بایستی به تفاوت های بین آنها توجه داشته باشد. به عبارت دیگر ممکن است که دو مددجو با مشکلات در ظاهر یکسان به مددکار مراجعه کنند ولی در آنجا مددکار بایستی به این آمد توجه داشته باشد که مشکلات آنها ممکن است در ظاهر یکسان به نظر آیند ولی در واقع عللی که باعث به وجود آمدن این مشکلات شده اند متفاوتند مثلا ممکن است که درخواست یک زن برای طلاق مشکلات مالی شوهر باشد در صورتی که در مورد دیگر علت آن اعتیاد شوهر و ... باشد به همین دلیل مددکار باید برای حل مشکلات آنها برنامه ریزیهای متفاوتی را اعمال کند و برای هرکدام از آنها اقدامات متناسب را انجام دهد.