احساس توانایی انتخاب و مسئولیت در مورد عواقب انتخاب ها

بیماری اعتیاد با ورود یک ماده خارجی به بدن شروع می شود. ماده ای که هم توان ایجاد وابستگی و هم قدرت تخریب بافت های بدن را با خود به همراه دارد. اما همه چیز به ماده اعتیادآور ختم نمی شود. هر فردی در صورت در اختیار داشتن این ماده اعتیادآور، استفاده از آن را شروع نمی نماید دچار بیماری اعتیاد نمی گردد. ویژگی های فرد مستعد بیماری اعتیاد را می توان در دو طبقه خلاصه نمود.

•نداشتن اطلاعات، دانستن و آگاهی لازم در مورد مواد اعتیادآور
•ویژگی های روانشناختی درونی که فرد را مستعد مصرف مواد اعتیاد آور می نماید. طیف ویژگی های روانشناختی ایجاد کننده استعداد ابتلا به اعتیاد گسترده است اما خوشبختانه دانش قابل توجهی در این حوزه وجود دارد و روش های کاربردی خوبی نیز برای اصلاح این ویژگی ها موجود است:

ویژگی اول: ناتوانی در درک توان انتخاب آزادانه و عدم پذیرش مسئولیت عواقب انتخاب ها
اراده آزاد مهمترین ویژگی انسانی و حاصل از دمیده شدن روح الهی در کالبد مادی اوست. اختیار و اراده آزاد برای انتخاب از بین گزینه های پیش رو و در نتیجه پذیرش مسئولیت انتخاب های انجام شده از توانمندی های انسان به حساب می آید

.
اگر چه ما می دانیم که این انتخاب آگاهانه می تواند تحت تاثیر اطلاعات ورودی و شرایط روحی و عاطفی فرد قرار گیرد اما کسی منکر وجود این توان و حق بشری نیست. کودکان ما در سیر تکامل خود یاد می گیرند که می توانند با اختیار خود از بین گزینه های پیش رو یکی را انتخاب نمایند و خود نیز باید پاسخگوی عواقب انتخاب های خود باشند. این احساس« توان کنترل انتخاب ها » و درک مسئولیت انتخاب ها بر اساس رفتار ما با فرزندان تقویت یا تضعیف می شود. فرزندانی که احساس می کنند همه چیز توسط والدین و اطرافیان کنترل و هدایت می شود و آن ها دخالتی در انتخاب بین گزینه های پیش رو نظیر نوع مدرسه، شکل چینش وسایل در اطاق یا غذایی که به مدرسه برده می شود ندارند به تدریج باور می کنند که آن ها مقهور و در کنترل انتخاب هایی هستند که دیگران انجام می دهند. در قدم بعد کودکی که احساس می کند نباید پاسخگوی عواقب نامناسب انتخاب های نادرست خود باشد، احساس می کند مسئولیتی در قبال مشکلات پیش آمده ندارد و بار مسئولیت توجه به عواقب منفی احتمالی و انتخاب های خود را بر دوش احساس نمی کنند. در نهایت به فردی تبدیل خواهند شد که به جای پذیرش اشتباهات خود، متمایل است مشکلات پیش آمده را گردن افراد خانواده یا دیگران بیاندازد. در این شرایط شنیده شدن جملاتی مانند:

با این همه مواد که تو دست مردمه آدم چه طوری می شه معتاد نشه!
امان از دوست ناباب و ذغال خوب!
همش تقصیر خانواده ام بود که نگذاشتن تو زندگی ام به چیزهایی که می خواستم برسم!
اگه استادم تو دانشگاه انقدر سختگیری نمی کرد تو این وضعیت نمی افتادم!
از این افراد، می تواند نشان دهد که این گونه افراد استعداد بالایی برای شروع مصرف مواد و درگیر شدن در بیماری اعتیاد دارند.